رضایت از تحصیل

رضایت از تحصیل

مدرسه نهادي است اجتماعي كه نمايانگر فرهنگ هر جامعه به كودك جهان بيني آداب و رسوم مهارت ها و دانش را منتقل مي كند، مدرسه نظام اجتماعي كوچكي است كه دانش آموزان در آن قواعد اخلاقي، معروف اجتماعي نگرش ها و شيوه هاي برقراري ارتباط با ديگران را مي آموزد.

هدف اصلي تمام نظا م هاي آموزشي ايجاد يادگيري در دانش آموزان است وسيله اصلي يادگيري آموزش است و بنا بر تعريف آموزش عبارتست از فعاليت هايي كه به منظور ايجاد يادگيري در يادگيرنده از جانب آموزگار يا معلم طرح ريزي مي شود و بين معلم و يك يا چند يادگيرنده بصورت كنش متقابل يا تعامل ، جريان مي يابد .

بنابراين آموزش مستلزم فعاليت متقابل حداقل دو نفر (معلم و آموزنده ) است .مدرسه وكلاس درس محيط و زمينه اي است كه اين تعامل در آنجا شكل مي گيرد. در اين ميان محيط فيزيكي و اجتماعي و رواني كلاسي در تعامل مذكور موثرند. از طرف ديگر ويژگي هاي فردي، محتوي دروس و عوامل مربوط به معلم همه وهمه به نوعي در مقابل و به تبع آن آموزش و يادگيري كلاس اثر مي گذارند پس براي آموزش و يادگيري بهتر لازم است جو مطلوبي در كلاس و مدرسه داير باشد، مجموعه عوامل فوق باز خورد مستقيمي در پديده هائي چون ترك تحصيل غيبت از كلاس، افسردگي، مقاومت در مقابل معلم، عدم رفاقت بين دانش آموزان و عدم رضايت و علاقه به درس و يادگيري خواهد داشت .

هر انساني با مجموعه از گرايش هاي شناختي، عاطفي به نظام آموزشي وارد مي شود، نظامي كه نقش ياد گيرنده را تعيين مي كند .

هر چند همه كودكان در يك پايه تحصيلي ممكن است در معرض انتظارات يكساني قرار گيرند اما آن ها انتظارات را به شيوه اي يكسان درك نمي كنند تفاوت هاي تعيين كننده بين واكنش هاي يك دانش آموز و دانش آموز ديگري نسبت به انتظارات اعمال شده توسط مدرسه و تنها تابعي است از تفاوت هاي هوشي آنها بلكه تابعي است از تفاوت هاي آنها بر گرايش هاي عاطفي يعني تفاوت در الگوي ترجيحي آنان، ادراكها، نگرش ها، سائق ها، نيازها، ارزش ها و شايد هم عمدتاً تفاوتدر انگيزش و رغبت آنها تلقي گردد واضح ترين پيامد اين گرايش ها رضايت يا عدم رضايت از تحصيل و مدرسه است، زيرا دانش آموزان بر اساس دانش و برداشتي كه از آن اطراف خود دارند رفتار مي كنند اين رفتار در محيط مدرسه بصورت ارتباط عمومي (دانش آموزان و معلمان) و ارتباط افقي (دانش آموز با همسالان) و ارتباط فيزيكي با محيط خود را نشان مي دهد.

شواهد نشان در محيطي كه ارتباط عمودي موفقي وجود دارد نياز دانش آموزان به حمايت، اطمينان امنيت را بر آورده مي كند و ارتباط موفق افقي به دانش آموزان اجازه مي دهد تا مهارتهاي اجتماعي مانند همكاري، رقابت و صميميت را كسب كنند.

اين محيط در افزايش رضايت دانش آموزان در مدرسه نقش بسزاي را ايفا مي كند چنانچه شري آهرنتزن نشان داد كه هر قدر فضاي فيزيكي كلاس باشد ميزان حواسپرتي كمتر بوده و رضايت بيشتري از كلاس حاصل خواهد شد در ايران نيز تحقيقات نشان مي دهد 7/69 در صد دانش آموزان رضايت از مدرسه را به عوامل مربوط به هم 47/36 درصد به عوامل مربوط به محتوي درس و 2/65 در صد به عوامل فيزيكي مدرسه مرتبط مي دانند.

به هدر رفتن سرمايه نيروي انساني معظي است كه در تمامي كشورهاي جهان به ويژه جهان  سوم گريبانگيردولتها بوده است در ايران نيز هر ساله مبلغ هنگفتي صرف ضرر و زيان ناشي از اُفت يا ترك تحصيل عده اي از دانش آموزان مي شود.

بي شك خسارتهاي ناشي از شكست تحصيلي علاوه بر ابعاد اقتصادي داراي اجتماعي نيز مي باشد كه از نظر اقتصادي شكست تحصيلي هزينه سنگيني دارد. به عنوان مثال سازمان برنامه و بودجه بر اساس يك محاسبه نشان داده است كه در برنامه پنج ساله اول جمعاً مبلغ 517 ميليارد ريال صرف كساني كرده است كه تكرار پايه كرده داشته اند.  

بي شك بي رضايتي از تحصيل در مدرسه زمينه ساز اصلي اُفت و عدم توجه به درس مي باشد.از طرف ديگر بر اساس گزارش شبكه وب سايت رشد در كشور ما حدود 30 در صد جوانان 11 تا 16 سال از ورود به مدرسه محرومند. با افزودن اين آمار به آمار ترك تحصيل (بدون توجه به آمار  اُفت تحصيلي) در قرني كه جامعه اطلاعات  نام گرفته است  جايگاه و موقعيت آموزشي كشور چندان مطلوب به نظر نمي رسد

پديده شادي در روان شناسي، در حوزه «انگيزش و هيجان» مورد بررسي، تبيين، تحليل و تعريف قرار مي گيرد. هيجان عبارتست از تغييرات رواني و فيزيكي مي تواند منشأ دروني يا بيروني داشته باشد، بر دو نوع است: هيجانهاي مثبت و منفي.

شادي، راحتي، ذوق، شور و عشق، تجربه عرفاني، تغيير و تحول رو به رشد در فرهنگ و دين، لذتهاي جنسي، سرگرمي و ورزش و . ..  از هيجانهاي مثبت؛ اندوه و غصه، ناكامي، تعارض، كشمكش، گناه و . .. از هيجانهاي منفي مي باشند. هر دو گروه از هيجانها مي توانند وجود رواني را تحت الشعاع قرار داده و سمت و سوي او را رقم زند. در تعريف «شادي» بايد گفت كه: وقتي انسان به رضامندي و كاميابي و ارضاء نيازهايش دست مي يابد، احساس و هيجاني در وي ايجاد مي شود كه از آن به خوشحالي، شادي و خرسندي تعبير و تعريف شده و چگونگي ظهور و بروز آن به عوامل متعددي وابسته است كه فرهنگ، تربيت، مليت، مذهب، عوامل اجتماعي و . . از آن جمله هستند.

آنچه مهم مي نمايد اين است كه، «شاد زيستن» زمينه، موقعيت و شرايط را آماده كرده تا انرژي لازم توليد و در اختيار ساير حوزه هاي ارگانيسم (رواني ـ فيزيكي) قرار گرفته و اسباب رشد و پويايي را ميسور سازد. بنابراين شادي، تكاپو بخش، انرژي زا و عامل تخليه هيجانهاي منفي و مقوم اراده آدمي در بكار گرفتن توانمنديها و استعدادهاي خود در راستاي بالندگي و پختگي است. لكن ماداميكه از بودنمان در جهان هستي سرشار از شادماني و آكنده از شور و شادي نباشيم، امكان رسيدن به اهداف و مقاصد بلند انساني ميسر نخواهد شد. بنابراين هيچ نشاط و خرسندي جز در ساية فهم معني و فلسفه زندگي و مفهومي كه بدان مي بخشيم شكل نمي گيرد و اين امر مهم، با ظهور و بروز دلهرة «چگونه زيستن» به منصة ظهور مي رسد. در اين نوع زندگي، درد و الم نيز معني خاص پيدا كرده و زمينه ساز مسائل و مشكلات رواني نخواهد بود.

وجود اين انرژي رواني مثبت كه به تعبير تحليل گران روح و روان از «غريزه عشق» سرچشمه مي‏گيرد، جزء لاينفك زندگي رو به رشد و متعالي فرد بوده و در مقابل آن هيجانهاي منفي قرار دارد كه منجر به تخريب عناصر رشدزاي رواني و روحاني شده و مانع از خود شكوفايي آدمي مي گردد، البته بايد يادآور شوم كه وجود درد، غم، اضطراب و چگونه بودن و چگونه زيستن از شناخت و آگاهي و معرفت بوجود آمده ، و لذا جزء لاينفك زيستي هدفمند، جهت دار و با معني است. به قول مولانا «هر كسي آگاهتر رخ زردتر» لذا اين نوع درد و رنج ماهيتاً با درد و غم مرضي و بيمارگونه تفاوت دارد. و به قول شمس تبريزي: «آدمي را رنج، چگونه مستعد نيكي ها مي كند؟! چون رنج نباشد، انانيت (خودپسندي و خودگرايي) حجاب او مي شود، اكنون مي بايد كه بي رنجوري، مرد پيوسته همچنان در رنج باشد تا سالم باشد از آفات».

چون سلامت و مرضي بودن شادي، منوط به سالم و بيمار بودن فرد است؛ بنابراين، احساس، هيجان، حال و ادراك سالم، تنها در انسان سالم يافت مي شود. به عنوان مثال: طبعي شوخ و لطيف، يكي از ويژگي هاي انسان سالم مي‏باشد؛ مشروط به اينكه طبع شوخ و شادي آفرين از هرگونه عناصر منفي و مخرب مثل: خشم و عناد، تحقير و توهين، شوخيهاي جنسي و انتقام، خالي باشد.

بنابراين نسل جوان به محرك هايي كه نشانه هاي زيبايي و سر زندگي و شادابي و رضايتدر آنهاست تمايل و علاقه بيشتري نشان مي دهد. سياهي و دود و ابهام و نفرت و نوميدي، منشاء افسردگي ، دلمرگي و خستگي است. بنابراين براي جلب نسل جوان بايد به نيازها و علايق آنان توجه كرد، زيرا به نسلي نياز داريم كه خوش فكر، پرانگيزه، شاداب و پرتوان باشد. اگر در محيط خودي نياز آنان تامين نشود. متمايل به پديده ها و فرهنگ برون مرزي مي گردند.

تامين نشاط و شادابي محيط ما، ابتدا از مدرسه شروع مي شود و برقراري نشانه هاي شادابي در مدرسه از سر درب مدرسه تا داخل كلاس هاي درس، شايسته توجه است.مدرسه ها فقط تامين كننده كميت نيروي انساني جامعه نيستند، بلكه تامين كننده نيروي انساني كيفي جامعه اند و شادي دانش آموزان ، به نوعي مطالبات مردم از محيط زندگي خود است. عواملي كه مي تواند اين سرمايه ملي را براي رشد بهينه و كيفي آماده كند، مهارت هاي رفتاري است كه در محيط آموخته مي شود، نه فقط محفوظات علمي.آنچه امروز در اغلب كلاس هاي درس، اعم  از ابتدايي و حتي مراكز آموزش عالي مشاهده مي شود، بي اعتنايي وكم اعتقادي مسئولان به اين مقوله مهم روانشناختي است.

سر در بسياري از مدارس، دود زده و تيره و همراه با تكه هاي رطوبت و كهنگي است و در نهايت پرچمي رنگ و رو رفته، تنها زنيت بخش آن ورودي هاست. در حالي كه مي توان به جاي درهاي ورودي قديمي و كهنه، از درهايي با رنگ هاي زنده و شاد، در كنار ديوارهايي به دور از طرح هاي كليشه اي و قديمي استفاده كرد، كه البته خواستن توانستن است!

پارچه نويسي ها، اكثرا يکنواخت، كليشه اي و فاقد هر گونه نوآوري و خلاقيت است. به مناسبت هاي گوناگون آنها را از داخل محفظه هاي مخصوص در مدارس بيروني مي آورند ـ كه گاهي هم خاك آلود و كهنه و كاملا فرسوده هستند ـ رنگ هاي قرمز و آبي و سبز، در اثر تابش آفتاب رنگ باخته اند ـ كلمه هاي خسته و غمزده بر زمينه اي نا هماهنگ و ناموزون نشسته اند و بي مهري پارچه نويسان و بي اعتنايي شاهدان را ناظر هستند.در صحن بعضي مدارس و مراكز آموزشي، حتي يك درخت يا يك گياه سبز نيست، رنگ هاي افسرده خاكستري و خاكي با هواي آلوده بعضي شهرها هماهنگي عجيبي دارند و گويا ، دست به دست هم داده اند تا نشاط را از فضاي خارجي كلاس هاي درس بزدايند.

لباس هاي تيره دانش آموزان و دانشجويان و مربيان هم به افسردگي محيط مي افزايد. گاهي كه در حياط مدرسه و در زنگ تفريح بين بچه ها مي ايستيم و تحركات هيجاني آنان را مي بينيم ، به خود مي گوييم ما براي روحيه دادن و شاداب كردن بچه ها چه كرده ايم؟دردرون آنان، نشاط زندگي جوانه دارد. مي توان آن جوانه ها را به وسعت همه جهاني كه از آن بچه هاست، تكثير كرد.شكوفايي، مستلزم داشتن اعتماد به نفس، روحيه شاد و خلاق و اميد فراينده به زندگي است.در هيچ شوره زاري نشانه زندگي ديده نمي شود. در زمين هاي خشك حتي علفي نمي رويد. آنچه در زندگي روزانه ما نقش بازي مي كند، شادي ها و نگراني ها و دل مشغولي هاي ارتباطي بين اين دو احساس است.

شادي عادت ها موجب تقويت ساز و كار ( مكانيسم) ها و محرك هاي انگيزشي مثبت در زندگي است. مي توان به شادي عادت كرد، همان گونه كه به نگراني و غم. مهم آن است كه ببينيم براي سازگاري با محيط و كم رنگ كردن مشكلات ، بايد چگونه باشيم؟

محيط هاي بي نشاط ، انسان هاي مي پرورد سرد و غمگين ، انسان ها را ناخشنود و افسرده مي كند.روان شناسي رنگ ها، امروزه در تمام مراكز فرهنگي ، هنري، تجاري و صنعتي مورد توجه است و يكي از مهم ترين ابزارهاي جلب مخاطب و مشتري است.براي شاداب كردن محيط، لازم است از كيشه هاي كهنه و معمولي پرهيز شود. اگر مي گوييم سبزه و سبزي و گياه و گل و گلدان، به نشاط آور بودن محيط كمك مي كند، منظور آن نيست كه يك گدان خاكي رنگ لب پريده با گياهي پژمرده در درون آن، محيط را مطبوع تر مي كند!

معلمان ، اين پاسداران و سازندگان فرهنگ، با ظاهري پاكيزه و آراسته به زيور وقار و بياني نرم و مطبوع اثر بخشي بيشتري در مخاطبان و مراجعان دارند.سرو وضع ژوليده و ظاهري مفلوك در بيننده، بيشتر از آن كه احساس احترام ايجاد كند، حس ترحم را بيدار مي كند، اكثر دانش آموزان ، به خصوص در دوره ابتدايي، سعي در همانند سازي با معلم دارند، و معلمان از اين امتياز براي هدايت و تربيت آنان بهره مند مي شوند.يكي از راهكاري هاي شادي و رضايت بچه ها مي تواند استفاده از رنگ باشد. ( در مجموعه اي مانند : كلاس ـ لباس ـ‌ محيط مدرسه). در آلمان براي آشتي پذيري بين انسان و طبيعت، مدارس را با زيباترين رنگ هاي طبيعت در قالب درختان و گياهان تزيين كرده اند.

را هكار ديگر جابه جايي دانش آموزان است. گردش هاي علمي و تفريحي جزو ضروريات است. تحقيقات نشان مي دهد كه جابه جايي دانش آموزان، انگيزه ياد گيري را تا سه برابر افزايش مي دهد.