خطاهای زبانی

خطاهای زبانی

خطاهاي زباني از دورانهاي كهن و از آغاز پيدايش نظام گفتاري موسوم به زبان در بين انسانها، همواره توجه محققان و پژوهشگران را به خود جلب نموده و با پيدايش علوم روان‏شناسي و زبان‏شناسي در قرن 18 و 19 ميلادي و آغاز فعاليتها و پژوهشهاي آكادميك در اين دو رشته از علوم انساني، توجه زبان‏شناسان و روان‏شناسان را نيز به خود معطوف داشته و موضوع و پروژه‏ ي تحقيقات گسترده‏ اي در عرصه‏ هاي نظري و عملي زبان‏آموزي بوده است. اين در حالي است كه تا چند دهه‏ ي قبل، ديدگاه و رويكرد جاري و متداول نسبت به خطاهاي زباني چنان تيره و منفي بود كه جمع زيادي از پيروان مكتب زبان‏شناسي مقابله‏ اي بر اين باور بودند كه خطاهاي زباني در واقع نمايانگر عدم توفيق معلم زبان در آموزش زبان دوم/خارجي و همچنين نشانگر شكست زبان‏ آموز در يادگيري است.

اين رويكرد تيره و منفي در كتابهايي كه در دهه‏ ي 1960 در زمينه‏ي «روش تدريس» تدوين و تأليف شده‎‏اند كاملاً مشهود مي‏باشد. به عنوان نمونه،‌ نويسنده‏ ي كتاب معروف «زبان و زبان‏ آموزي»(1960) كه زبان‏شناسي سرشناس و از چهره ‏هاي معروف و تلاشگر و تأثيرگذار آن دوره مي‏ باشد و «نلسون بروكس» نام دارد؛ خطاهاي زباني را به گناه تشبيه و تعبير مي‏كند و چنين مي‏گويد:«… مانند گناه از ارتكاب خطاهاي زباني بايد اجتناب كرد».از ديدگاه طرفداران مكتب زبان‏شناسي مقابله‏ اي، خاستگاه و عامل اصلي اكثريت قريب به اتفاق خطاهاي زباني، تفاوت‏ها و اختلافهاي زبان مادري زبان‏ آموزان با زبان دوم/خارجي آنهاست. بعد از دوره‏ ي كوتاهي كه از رواج و گسترش قلمرو نظري زبان‏شناسي مقابله‏اي گذشت اين ديدگاه و اين مكتب مورد هجوم انتقادات بسيار شديد ديگر زبان‏شناسان و ديگر مكاتب در حال ظهور و تكوين زبان‏شناسي واقع گرديد. تحقيقات اين دسته‏ ي اخير در دهه‏ هاي 1960 و 1970 اين واقعيت را نشان مي‏داد كه يگانه خاستگاه و منشأ خطاهاي زباني، زبان مادري نيست چرا كه عوامل ديگري همانند تعميم افراطي، انتقال يادگيري، راهبرد ارتباط و يادگيري و غيره در بوجودآمدن خطاهاي زباني مؤثر و دخيل هستند. همچنين در پي انقلاب علمي- زبان‏شناختي چامسكي كه در عرصه‏ ي زبان‏شناسي نوين ظهور و تكوين پيدا كرد اغلب زبان‏شناسان پيرو اين رويكرد نوين به راهبردها و فرآيندهاي يادگيري و فراگيري زبان و در كل به فرآيند زبان‏ آموزي علاقه نشان دادند و در اين عرصه به تحقيق و تفحص و پژوهش پرداختند. و به همين مناسبت و در راستاي همين رويكرد بررسي خطاهاي زباني مورد توجه ويژه‏ ي اين زبان‏شناسان قرار گرفت و اهتمام و عنايت وافر به تحقيقات مربوط به خطاهاي زباني از سوي اين دسته بعمل آمد و در واقع خطاهاي زباني و بررسي علمي آن جايگاه و پايگاه واقعي و شايسته‏ ي خود را باز يافت زيرا كه زبان‏شناسان به واسطه‏ ي تجزيه و تحليل خطاهاي زباني با فرآيندهاي زبان‏ آموزي آشنا شدند و با توصيف و طبقه‏ بندي علمي خطاهاي زبان ‏آموزان توانستند گامي اساسي و بنيادين در راه حل مشكلات زبان‏ آموزي در زبان ‏آموزان بردارند.

خطاهاي زباني كه فراگيران و زبان‏ آموزان در مسير يادگيري زبان دوم/خارجي انجام مي‏ دهند همواره به عنوان پروژه ‏اي جالب و در عين حال خطير براي پژوهش و تحقيق از جانب معلمان زبان و مؤلفان و طراحان كتابهاي درسي در نظر گرفته شده است و در واقع هدف اساسي از اين قبيل تجزيه و تحليل‏ها و در نتيجه بررسي تقابلي خطاها در دو نظام زباني متفاوت، كمك به جريان يادگيري زبان دوم/ خارجي و تسريع فرآيند آموزش آن است. كه البته اين مهم با بررسي علمي و همه‏ جانبه‏ ي پديده‏ ي «خطاي زباني» در راستاي نظريه‏ هاي زباني و نظريه ‏هاي يادگيري صورت خواهد پذيرفت.

اولين زبانشناسي كه اهتمام به پايه‏ گذاري و تأسيس شاخه‏ ي «بررسي مقابله‏ اي» نمود، فرايز(1945) ميباشد. وي چنين ادعا نمود كه كارآمدترين مواد آموزشي همان هايي هستند كه بر مبناي توصيف علمي زبان دوم و بر اساس سنجش و مقايسه با توصيف علمي زبان اول بنا نهاده مي ‏شوند.

لدو(1957) گفته‏ ي فرايز را چنين تأويل و تكميل مي ‏نمايد: «افراد به انتقال صورتها و معني‏ ها و توزيع آنها از زبان و فرهنگ مادري و بومي خود به زبان و فرهنگ خارجي متمايلند».

هدف زبان‏آموز از ديدگاه فرايز(1945) بوجود آوردن و ايجاد يك مجموعه عادتها است و او همچنين ابراز مي‏دارد كه براي دستيابي زمانمند به اين هدف يكي از موارد بنيادين و اساسي و يكي از ابزارهاي كليدي براي اين مهم، مواد آموزشي مناسب است و مواد آموزشي‏ اي كه فرايز و لدو پيشنهاد مي ‏كنند براي هر زباني مختلف مي‏باشد.

لَدو(1957) همچنين اعتقاد ‏دارد كه آن گروه از تكه ‏هاي زباني كه در زبان اول و دوم شبيه ‏اند، آسان‏تر ياد گرفته مي ‏شوند و آن دسته‏اي كه متفاوتند يادگيريشان براي زبان ‏آموز مشكل‏تر خواهد بود.

تجزيه و تحليل خطاهاي زباني بر اين فرض استوار است كه ارتكاب خطاهاي زباني در فرايند زبان ‏آموزي، امري طبيعي و اجتناب‏ ناپذير است و براي شناختن و آگاهي پيدا كردن نسبت به حوزه‏ هاي خطاآفرين و حيطه ‏هاي مشكل‏‎ساز در فرآيند زبان ‏آموزي نيازمند «طبقه ‏بندي كيفي خطاها و نشان‏ دادن بسامد تكرار هر يك از خطاها» مي‏باشيم.